Dit jaar willen we in elk kwartaalbericht uit een lopende tentoonstelling één schilderij in het bijzonder aandacht geven. Deze keer is dat 'Gracht in Delft', een tafereeltje uit het dagelijks leven in het midden van de 19e eeuw (Gracht in Delft-Johan Barthold Jongkind, 1859, particuliere collectie, uitsnede). We zien een idyllisch tafereeltje, misschien is het voorjaar, dat zit in elk geval in de lucht. De bomen zijn nog bijna helemaal kaal, maar het groen lijkt al door te komen. De vogels vliegen af en aan, de zon doet zijn best door de wolken te breken en er is blauw in de lucht. De kachel brandt nog, maar de vrouwen stappen al met blote armen de deur uit. De een om even haar schort uit te schudden voor de eenden, anderen om een praatje te maken, een boodschap te doen, de was uit te spoelen, water met een emmer op te halen of afvalwater weg te gooien in de gracht. Het water is overal dichtbij in de Hollandse steden, een steigertje aan de ene kant, een smal, zo te zien modderig pad aan de andere. Zo moet Dordrecht er ook uitgezien hebben, bijvoorbeeld op de Lindengracht die nu Museumstraat heet.

Hoe idyllisch het er ook uitziet, het dagelijks leven is geen plaatje. Zonder riolering zijn de mensen kwetsbaar voor besmettingen. In de binnenstad moet een kleine ondernemer als slager Kes, de vader van de later beroemd geworden musicus Willem Kes, op de hoek van de Voorstraat en de Steegoversloot toch ook de mest van zijn koeien kwijt. Een begin met de aanleg van een drinkwaterleiding (in 1855, van de Riedijkshaven naar het Kasperspad, waar de mensen bij pompen water kunnen tappen) zorgt al voor verbetering. Rivierwater is iets minder ongezond dankzij de doorstroming.

Na de grote cholera-epidemieën van 1866 en 1867, die in de laagstgelegen delen van de stad veel slachtoffers eisen, maakt het stadsbestuur vaart met het dempen van de binnengrachten en de aanleg van rioleringen. Er komen  publiekscampagnes ter bevordering van een goede hygiëne. De nieuwe tijd komt eraan. Ook daar zal Jongkind schoonheid in weten te vinden – kijk maar rond bij Jongkind en zijn vrienden en bij de foto’s van Verstild Dordrecht.

Marijke van Vliet