afbeelding boven: Willem Bastiaan Tholen Molens bij Giethoorn, 1882-1885, Olieverf op doek, 94,5 x 150,5 cm Particuliere Collectie, Lanaken (België). Foto P. den Ouden, Van den Dool – Sliedrecht

afbeelding hiernaast: Tholen,  Moestuin-en-kas-van-de-Ewijkshoeve, Dordrechts Museum

Op zaterdag 8 februari  mocht Maarten van Rossum in een volle Augustijnenkerk de aftrap geven voor alweer een tentoonstelling die alles in zich heeft een publiekstrekker te worden. In de woorden van Van Rossum: Tholen schilderde gewoon de werkelijkheid, zonder de modernistische fratsen waaraan tijdgenoten als Mondriaan en Picasso zich schuldig maakten. Ook wie er niet bij was, maar Van Rossum een beetje kent uit zijn televisieoptredens zal zich een voorstelling kunnen maken van de manier waarop deze spreker de lachers op zijn hand wist te krijgen. Dwalend door de zalen voor een eerste indruk kwam ik daarna ogen tekort voor zoveel variatie en veelzijdigheid in de keuze van onderwerpen en werkwijzen. Er hangen landschappen, zeegezichten, portretten, stadsimpressies en  weergaven van bedrijfsactiviteiten van boeren, vissers en zelfs een slachthuis en een papierfabriek. We zien olieverf, etsen, lithografieën, krijt, aquarel, gouache, houtskool. Tholen was een vakman, die net als we eerder bij Otto Dicke zagen, altijd met zijn werk bezig was en voortdurend schetste.

afbeelding hiernaast: Tholen,  Zomers boerenlandschap

Kijken we met hem mee, dan zien we met hem de wereld veranderen. Wie met (klein)kinderen deze tentoonstelling bezoekt, heeft heel wat uit te leggen: wasrekken, vigilantes, trekschuiten, heel veel is uit onze werkelijkheid allang verdwenen. Nieuwe dingen komen daarvoor terug. We zien de eerste trams verschijnen, telegraafpalen, een nieuwe stadswijk in aanbouw. De auto’s die er in zijn tijd toch ook al waren, inspireerden Tholen kennelijk niet, ik heb ze althans niet gevonden. De toeristen die schilderachtige stadjes als Giethoorn en Volendam bezochten (ik bezit nog een foto van mijn Rotterdamse oma in Volendamse klederdracht uit 1916!) blijven buiten beeld, net zoals wij bij het fotograferen meestal proberen vreemden buiten beeld te houden.

afbeelding hiernaast: Tholen,  Wilgen aan de Kaag

Continuïteit is er ook. We kunnen nog steeds genieten van polder- en veenlandschappen, het water dat we altijd om ons heen hebben. Er is gelukkig nog heel veel moois waaraan we ons kunnen laven tijdens fiets- en wandeltochten, dichtbij (Biesbosch, Kinderdijk) en verder weg. Deze tentoonstelling biedt meer dan alleen een blik op de werkelijkheid van Tholen, van pakweg een eeuw geleden. Als in een spiegel confronteert ze ons met onze eigen werkelijkheid. Hoe gaan wij om met het landschap dat ons nu nog zo vertrouwd is, maar waarin wij steeds meer moeten wegdenken om er ten volle van te kunnen genieten? Wat kunnen we daarvan straks nog doorgeven aan de generaties na ons? Wat kunnen de VDM-ers anno 2020 nog herkennen als ze Tholen zien en het werk van een van onze hedendaagse kustenaars? Alles kan niet altijd blijven zoals het was, dat hoeft ook niet. Maar laten we alsjeblieft zuinig zijn op wat we belangrijk vinden en koesteren wat zonder onze specifieke aandacht onherroepelijk verloren zal gaan.

Overigens: Peter Schoon had helemaal gelijk toen hij de catalogus van deze tentoonstelling van harte in onze aandacht aanbeval. Ik sluit me er graag bij aan. Veel genoegen gewenst bij deze prachtige tentoonstelling, die u zeker meer dan eens zult willen bezoeken.